nerwy

1. Coś kosztuje kogoś wiele nerwów «ktoś osiąga coś kosztem wielkiego napięcia, silnego zdenerwowania»: To wydawanie książek na dystans jest dramatyczne i wiele nerwów kosztuje, bo wszystko się robi na ostatnią chwilę i wszystko nie tak, jak było planowane. W. Gombrowicz, Walka.

2. Działać komuś na nerwy, grać, zagrać komuś na nerwach «drażnić, denerwować, zdenerwować kogoś»: (...) znudziłeś mi się i działasz mi na nerwy (...). DD 07/04/1931. Uparliście się oboje, żeby mi grać na nerwach! J. Stawiński, Piszczyk.

3. Ktoś (jest) cały w nerwach «ktoś (jest) bardzo zdenerwowany, zaniepokojony lub czymś podekscytowany»: Ja, cały w nerwach, stremowany, bałem się spóźnić do prezydenta (...). D. Passent, Choroba.

4. Nerwy komuś puściły, nie wytrzymały; zawiodły, poniosły kogoś nerwy «ktoś stracił panowanie nad sobą, bardzo się zdenerwował»: Nerwy puściły prezesowi (...) który w ataku furii rzucił się z pięściami na naszego fotoreportera, gdy ten starał się sfotografować zajście. ŻW 14/11/2001. (...) nie pozwólmy, aby poniosły nas nerwy. Nie wdawajmy się z kontrolerem w zbędną dyskusję, a już na pewno nie w kłótnię. ŻW 12/02/2002.

5. Nerwy żelazne; nerwy jak postronki «opanowanie, wytrzymałość na silne emocje; spokojne usposobienie»: (...) gra na giełdzie jest często zajęciem spekulacyjnym i wymagającym żelaznych nerwów (...). Cash 5/1993. Z krzywym uśmiechem stwierdził, że mamy nerwy jak postronki, a on jest człowiekiem delikatnym i z wyobraźnią. W. Żukrowski, Za kurtyną.

6. pot. Nie mieć (już) nerwów do kogoś, do czegoś «stracić do kogoś lub czegoś cierpliwość, zaprzestać działań, gdy wszelkie starania nie dały rezultatów»: Szajbus chodził do słynnego liceum im. Nowodworskiego, potem studiował w Politechnice Krakowskiej. Nie za długo, bo Szajbus nie ma nerwów do rzeczy, które ciągną się w nieskończoność. Polityka 39/2000.

7. Psuć, szarpać, zszarpać, targać (komuś, sobie) nerwy «wprawiać, wprawić (kogoś lub siebie) w stan zdenerwowania, przyprawiać, przyprawić o rozstrój nerwowy»: A potem, po szarpiącej nerwy ciszy, słychać było ciężki odgłos padających prawie za ścianą bomb. Ludzie zaciskali zęby i szykowali się na ostateczność (...). D. Koral, Wydziedziczeni.

8. Trzymać nerwy na wodzy «być opanowanym, spokojnym, panować nad zdenerwowaniem, nie podniecać się»: Żeby nie psuć urlopowego nastroju, starajmy się trzymać nerwy na wodzy. PorD 7/1999.

9. Żyć nerwami «żyć w ciągłym niepokoju, podnieceniu, ciągle się denerwować»: Idąc długim, wąskim, bocznym korytarzem, poczuł nagle zmęczenie w całym ciele. „Trzeba się bardziej szanować – pomyślał – żyję ostatnio nerwami. A może to już starość?” S. Themerson, Wykład.

Kłębek nerwów zob. kłębek 1.

Tracić nerwy, tracić panowanie nad nerwami zob. tracić.

Wojna nerwów zob. wojna 4.